دیرند یا کشش زمانی نت ها

در یک قطعه موسیقی، هر نت زمانی را به خود اختصاص می دهد که به این زمان، دیرند یا کششِ آن نت گفته می شود. در این زمینه قبل از هر چیز باید با مفهوم واژه«ضرب» در موسیقی آشنا شویم.

ضرب

در یک قطعه متریک(دارای وزن مشخص) نتهایی وجود دارند که قوی تر از دیگر نتها اجرا می شوند. این نتها نسبت به یکدیگر در دوره های زمانی منظم اجرا می گردند یا به عبارت دیگر پریودیک یا دوره ای می باشند. برای تشخیص این نتهای قوی تر نیازی به تخصص موسیقی نیست و اکثر افراد می توانند این ضرب-ها را تشخیص دهند. مثلا در یک مجلس شادمانی زمانی که موسیقی پخش می شود، افراد حاضر در این مجلس بدون هیچگونه هماهنگی قبلی، به صورت هماهنگ به دست زدن می پردازند. این اتفاق در هیئت های مذهبی هم رخ می دهد که به صورت مراسم سینه زنی یا زنجیرزنی و بدون هیچگونه تمرین قبلی انجام می شود و نکته جالب اینجاست که این افراد بدون تمرین قبلی، هماهنگ می-باشند که دلیل آن درک همین ضرب ها است. پس بنابر این وقتی شما همراه موسیقی دست می زنید، در واقع ضرب ها را اجرا می-کنید.

کشش ِگرد (Whole note)

مدت زمان این دیرند برابر با چهار ضرب است. سایر دیرندها با عددی که نماینده نسبت زمانی آنها با گرد است نمایش داده می شوند. دیرندِ گرد، واحد است. به عبارت دیگر واحد ریتم در موسیقی کشش گرد می باشد که برابر با چهار ضرب است. در شکل زیر کششِ گرد را می بینیم که برابر با چهار ضرب یا یک واحد است. کشش گرد برابر با 4 ضرب یا یک واحد دیرند دیگری به نام( گرد مضاعف) وجود دارد که ارزش آن دو برابر گرد است . استفاده از این دیرند کاربرد کمی دارد. گرد مضاعف(8 ضرب)

کشش ِسفید (Halfe note)

سفید نصف گرد می باشد، پس برابر با دو ضرب یا به عبارت دیگر 1/2 گرد است. چون گرد واحد است، بنابر این دیرند سفید 1/2 واحد می باشد. همچنین کشش یک گرد برابر با کشش دو سفید است. تفاوت ظاهر سفید و گرد در این است که به بیضی کششِ گرد، یک دُم اضافه می شود. این دُم می تواند رو به بالا و یا رو به پایین باشد(مانند شکل زیر). دو کشش سفید که هر کدام برابر با دو ضرب هستند در شکل زیر می توانید نسبت بین گرد و سفید را ببینید:

کشش ِسیاه (Quarter note)

دیرند هر سیاه برابر با 1 ضرب است. هر سیاه 1/4 گرد است ، پس چهار سیاه برابر با یک گرد می باشد. همچنین دو سیاه ، برابر با یک سفید است. در تصویر زیر به نت های سیاه توجه کنید. دو سیاه که هر کدام برابر با یک ضرب است
در شکل زیر می توانید نسبت های بین گرد ، سفید و سیاه را ببینید:

کشش ِچنگ (Eighth note)

دیرندِ چنگ نصف سیاه است. بنابراین چنگ 1/8 گرد می باشد . این بدین مفهوم است که هشت چنگ برابر با یک ِگرد است. در شکل کششِ چنگ به جای دُم، (پرچم) یا (چنگک) وجود دارد. دو کششِ چنگ همانگونه که در نگارش زبان فارسی یا انگلیسی می توان حروفِ یک کلمه را متصل نوشت، در نت نگاری نیز می توان کشش های چنگک-دارِ متعلق به یک ضرب را متصل نوشت. البته در پاره ای موارد کشش های چنگک داری که به دو یا چند ضرب تعلق دارند نیز متصل نوشته می شوند ولی عموما کشش های چنگک دارِ متعلق به یک ضرب، متصل نوشته می شوند. خطی که نتهای چنگک دار را به یکدیگر متصل می کند(شاهین) نامیده می شود.(مانند شکل زیر) دو چنگ که توسط یک شاهین به یکدیگر متصل شده اند در شکل زیر نسبت بین نتهای سفید، سیاه و چنگ نشان داده شده است :

کشش ِدولاچنگ (sixteenth note)

هر دولاچنگ نصف چنگ و یا 1/4 سیاه است. بنابراین هر سیاه برابر با چهار دولاچنگ می-باشد. این کشش نیز همانند چنگ دارای چنگک است، با این تفاوت که چنگکِ دولاچنگ ، دوبل است. نسبت زمانی دولاچنگ به گرد برابر با 1/16 است ( 1/16واحد) . پس هر گرد برابر با 16 دولاچنگ است. دو نتِ دولاچنگ دولاچنگ ها نیز چون دارای چنگک هستند، می توانند به یکدیگر متصل شوند: چهار دولاچنگ که به یکدیگر متصل شده اند نسبت بین کشش های سیاه ، چنگ و دولاچنگ در شکل زیر نشان داده شده است:

کششِ سه لاچنگ (thirtysecond note)

دیرند سه لاچنگ، نصف دولاچنگ، 1/4 چنگ ، 1/8 سیاه ، 1/16 سفید و 1/32 گرد است، بدین معنی که هر ضرب(سیاه) برابر با 8 سه لا چنگ است یا به عبارت دیگر هر گرد برابر با 32 سه لاچنگ می باشد. شکل سه لاچنگ دارای سه چنگک (پرچم) است. دو کشش سه لاچنگ دو کشش سه لا چنگ که توسط شاهین به یکدیگر متصل شده اند نسبت دیرند گرد با سایر دیرند ها به شکل زیر است: در تئوری موسیقی کشش های چهارلاچنگ و پنج لاچنگ هم وجود دارند ولی از لحاظ عملی کاربرد زیادی ندارند. اکنون که با اشکال انواع دیرندهای مختلف آشنا شدید، شمای کلی انواع دیرندها و نسبت آنها با یکدیگر در شکل زیر نشان داده می شود:

سکوت (Rest)

در یک قطعه موسیقی، زمان هایی وجود دارد که چیزی نواخته نمی-شود ولی زمانِ آن باید رعایت شود. سکوت ها نیز دارای دیرند-های گرد، سفید، سیاه، چنگ، دولاچنگ و سه لاچنگ و... هستند و ارزش زمانی آنها همانی است که قبلا گفته شد. اکنون با شکل انواع سکوت آشنا می شویم:

نتِ نقطه دار(dotted note)

هر گاه در سمت راست نتی نقطه قرار گیرد، نیمی به ارزش آن نت اضافه می شود. به عنوان مثال یک کششِ سیاه را در نظر بگیرید. این نتِ سیاه برابر با دو چنگ است که اگر سمت راست این نتِ سیاه، نقطه قرار گیرد، نصف ارزش آن که برابر با یک چنگ است به سیاه اضافه می شود و بنابر این ارزش سیاهِ نقطه دار برابر با سه چنگ خواهد بود. اگر سایر دیرند ها نیز نقطه دار شوند به همین صورت نیمی به ارزش آنها اضافه می گردد. مانند شکل زیر: تاثیر نقطه بر دیرندها